Phát triển nền tảng tư tưởng của Đảng - Bài 1: Kiên định, trung thành và độc lập, sáng tạo

Từ thực tiễn, càng khắc sâu bài học không thành công của chủ nghĩa xã hội hiện thực ở không ít quốc gia, trong thế kỷ 20 cho thấy một cách thuyết phục về mối quan hệ giữa kiên định và phát triển sáng tạo học thuyết mác-xít có tầm quan trọng sống còn như thế nào. Trong quá khứ, ở không ít nơi, với không ít người, sự kiên định bị biến thành thói bảo thủ, rập khuôn, tới mức giáo điều; và sự sáng tạo lại được bóp méo và nhảy sang thái cực hoặc là thực dụng hoặc là cơ hội, thậm chí xét lại.

Quang cảnh Hội nghị lần thứ 14 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XIII. Ảnh minh họa

Chủ nghĩa Mác - Lênin bị vi phạm một cách thô bạo, bị làm cho biến dạng, bị xuyên tạc tới mức thảm hại; là nguyên nhân dẫn tới chao đảo, đổ vỡ không chỉ trên phương diện chính trị tư tưởng mà còn làm sụp đổ về mặt tổ chức thực tiễn cách mạng một cách nặng nề, tới mức không thể cứu vãn nổi ở Liên Xô và tại không ít quốc gia xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu.

Các nước xã hội chủ nghĩa thất bại là những con đường giống nhau, nhưng sự thành công của mỗi nước lại là những con đường riêng độc lập, sáng tạo và khác nhau, trên cơ sở những nguyên tắc chung của chủ nghĩa xã hội.

Hơn bao giờ hết, để khởi động công cuộc đổi mới, tại Đại hội lần thứ VI (tháng 12-1986), Đảng ta chủ động không chỉ nắm lấy quy luật vận động của mối quan hệ biện chứng giữa lý luận và thực tiễn mà còn là đáp ứng nhu cầu phát triển nội tại của toàn bộ công tác lý luận chính trị của chúng ta ngang tầm yêu cầu của sự nghiệp cách mạng, xứng đáng dẫn dắt công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Sự phát triển của công cuộc đổi mới trên nền tảng Chủ nghĩa Mác, hơn bao giờ hết, lúc này đòi hỏi không chỉ nắm lấy quy luật vận động của mối quan hệ biện chứng giữa lý luận và thực tiễn mà còn là đáp ứng nhu cầu phát triển nội tại của toàn bộ công cuộc đổi mới xây dựng chủ nghĩa xã hội Việt Nam.

Do đó, kiên định, phát triển độc lập, sáng tạo trên nền tảng Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tiếp tục nâng cao trình độ và chất lượng hoạch định đường lối chính trị và tổ chức thực tiễn. Cơ hội và nhất là thách thức trên con đường xã hội chủ nghĩa Việt Nam càng đòi hỏi phải vừa kiên định vừa phát triển độc lập, sáng tạo không ngừng Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, xuất phát từ hoàn cảnh cụ thể của nước ta và xu thế vận động của thời đại, từ đó hoạch định đường lối đúng đắn, tiếp tục nâng cao năng lực tổ chức thực tiễn công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Cơ hội và thách thức đó đòi hỏi phải vừa kiên định vừa phát triển sáng tạo không ngừng Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, xuất phát từ hoàn cảnh cụ thể của nước ta và xu thế vận động của thời đại, từ đó hoạch định đường lối đúng đắn, tiếp tục đề ra những giải pháp hữu hiệu cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc. Trái thế, tất thất bại.

Sự bùng nổ của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ, xu thế toàn cầu hóa với xung lực là kinh tế tri thức, AI... đang tiến với tốc độ “một ngày bằng cả trăm năm” đã và đang đặt ra trước dân tộc những trọng trách mới, ngày càng to lớn, phức tạp và khó khăn hơn. Nói cách khác, trong thời kỳ lịch sử thế giới bước vào thời kỳ phát triển ngắn hạn, hơn bao giờ hết, hàng loạt vấn đề vừa có ý nghĩa chiến lược, vừa cấp bách, liên quan mệnh hệ tới tương lai của dân tộc đang đòi hỏi Đảng ta-người mà dân tộc trao cho trọng trách đứng mũi chịu sào trước lịch sử dân tộc-phải tìm câu trả lời cấp bách, trong lúc những vấn đề mới mẻ và khó khăn ấy, mà khi mất đi, các nhà kinh điển mác-xít không để lại một lời chỉ dẫn nào một cách cụ thể cả.

Cố nhiên, chúng ta không thể phủ nhận một điều là, những thập kỷ 70, 80, nhất là những năm 90 của thế kỷ 20, trong quá trình hiện thực hóa lý luận mác-xít đó, những người cộng sản vấp phải khó khăn to lớn. Đặc biệt, trong thời điểm lịch sử ở vào tình thế có tính bước ngoặt, khi xu thế toàn cầu hóa trở thành phổ biến với những xung lực mạnh mẽ, công việc đó càng trở nên khó khăn gấp bội. Kinh nghiệm 40 năm qua cho thấy, tự chỉnh đốn mình, dựa vào nhân dân, để gánh vác trọng trách của lịch sử, Đảng trở về với Chủ nghĩa Mác-Lênin một cách kiên định, độc lập và sáng tạo, cùng dân tộc vượt lên những thách thức "mất, còn" của các cuộc khủng hoảng toàn cục hay cục bộ của công cuộc đổi mới và thích ứng với thời đại, có ý nghĩa quyết định thành công như thế nào.

Tại Đại hội lần thứ VII (năm 1991), Đảng ta xác định tư tưởng Hồ Chí Minh là một bộ phận trong nền tảng tư tưởng của Đảng: “Đảng lấy Chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động”(1). Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã đưa ra định nghĩa tư tưởng Hồ Chí Minh: “Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác-Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại”(2).

Khẳng định lấy Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động là bước phát triển quan trọng trong nhận thức và tư duy lý luận của Đảng ta.

Kế thừa thành tựu đó, hiện nay, chuẩn bị bước vào những năm 30 của thế kỷ 21, càng đẩy mạnh công cuộc đổi mới càng phải trở về với Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh một cách trung thành, độc lập và sáng tạo. Nguyên tắc bất di bất dịch là, cần nghiên cứu và thấu triệt nó với tư cách không chỉ là nền tảng lý luận chính trị về phương diện chính trị-xã hội, một cương lĩnh chính trị-khoa học về mặt hành động cách mạng, một chỉnh thể toàn vẹn về mặt cấu trúc hệ thống, một thực thể vận động và thống nhất trên bình diện khoa học-thực tiễn mà còn là một lý thuyết-thực tiễn mở về phương diện xã hội-lịch sử và là một tổng thể phương pháp luận khoa học và cách mạng, như chính bản thân học thuyết Mác-Lênin chứa đựng và thể hiện trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam. Và, qua thử thách và sự kiểm nghiệm của thực tiễn đổi mới, do sự kết tinh những tư cách và phẩm chất đó, Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh tự nó đã là một khoa học mang tính cách mạng sâu sắc, tự nó phát triển, tự sáng tạo không ngừng thông qua cách mạng.

Nghĩa là, cần tiếp tục phát triển một cách độc lập Chủ nghĩa Mác-Lênin một cách sáng tạo và phù hợp trong thực tiễn và từ thực tiễn đổi mới, tiếp tục bổ sung, phát triển Chủ nghĩa Mác-Lênin một cách khoa học và hành động thành tâm.

Một cách tự nhiên, việc nghiên cứu, phát triển Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh càng đòi hỏi nghiên cứu, phát hiện và tổng kết những vấn đề mang tính quy luật và quy luật của sự vận động công cuộc đổi mới một cách tổng quát, mang tính tất yếu nhưng lại được hàm chứa và được thể hiện sinh động trên cơ sở lịch sử cụ thể, nhất định, vì phát triển của chủ nghĩa xã hội trong những thập kỷ thứ ba, bốn,... của thế kỷ 21 ở Việt Nam đặt trong toàn bộ tiến trình phát triển lịch sử-tự nhiên của nhân loại, nhằm mục tiêu góp phần xác lập một đường lối chính trị độc lập, tự chủ, đúng đắn và sáng tạo dẫn dắt, chỉ đạo công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc.

Và mặt khác, trên bình diện thực tiễn, đang cho thấy rằng, không phải cứ nói tới định hướng xã hội chủ nghĩa là tự khắc có đường lối chính trị xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc đúng đắn. Nguy cơ rơi vào bất cập kép: Hoạch định đường lối chính trị sai quy luật và tổ chức thực thi đường lối chính trị một cách lệch lạc có thể xảy ra. Trong quá khứ, những sai lầm về thực tiễn đã chứng tỏ cả hai điều này. Bởi vậy, ngay từ tháng 1-1994, Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII của Đảng ta cảnh báo nghiêm khắc vấn đề này và coi đây là nguy cơ đứng hàng thứ nhất trong 4 nguy cơ, trên cả hai bình diện hoạch định đường lối và tổ chức thực tiễn đường lối chính trị của Đảng. Đó là bài học thành công của thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội 4 thập kỷ qua; cũng là bài học thất bại không đáng ngạc nhiên của các đảng cộng sản cầm quyền tại các nước xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu ở thập kỷ cuối cùng của thế kỷ 20, khi lâm vào sự vô nguyên tắc cải tổ, dẫn tới chệch hướng hay lạc hướng về mặt kiến tạo đường lối chính trị.

(còn nữa)